DIFFICILLIMUM POEMATIS GENUS. JEZUICKA TEORIA EPIGRAMATU

Difficillimum poematis genus. Jezuicka teoria epigramatu

Jarosław Nowaszczuk

Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, 2013

ss. 574

Format B5

Oprawa twarda

ISBN 978-83-7241905-7

To włoski jezuita, Antonio Forti, ukuł łacińskie wyrażenie stanowiące tytuł niniejszej książki. Według niego epigramat jest wprawdzie gatunkiem najmniejszym ze wszystkich (omnium brevissimum), ale stanowi zarazem najtrudniejszą postać poematu(difficillimum poematis genus). Do tej charakterystyki można dorzucić jeszcze jeden przymiotnik, gdyż ta forma literacka okazała się również trwała. Epigramatyce nie można bowiem odmówić żywotności. Jej początki sięgają okresu, gdy rodziło się piśmiennictwo; była reprezentowana na wszystkich etapach dziejowych, a prawdziwy rozkwit nastąpił u schyłku szesnastego stulecia i w stuleciu siedemnastym. To ostatnie bywa niekiedy nazywane „wiekiem jezuitów” ze względu na kreatywność zakonników w różnych sferach życia. Pozostawiona przez nich spuścizna pisarska jest bardzo bogata i można ją uznać za w pewnej mierze reprezentatywną dla całej epoki. Uczeni Societatis Iesu usiłowali opisać epigramat i wyjaśnić fenomen jego niezmiennej popularności. To właśnie ujęcia naukowe stanowią główny przedmiot analiz książki. Ukazano w niej miejsce twórczości epigramatycznej pośród innych form poetyckich oraz uchwycono konstytutywne wyznaczniki. Zgodnie z maksymą longum iter per praecepta, breve et efficax per exempla twierdzenia uczonych poparto przykładami. W wymiarze praktycznym natomiast stworzono „narzędzia” do badań nad dawnym dorobkiem, i to zarówno w ujęciu synchronicznym, jak i diachronicznym.