TOMASZ UJEJSKI (1612-1689)

Tomasz Ujejski (1612-1689)

Irena Makarczyk

Olsztyn : OBN, 2005

ss. 328

Format B5

Oprawa miękka

ISBN 83-87643-29-7

Tomasz Ujejski (1612-1689) to typowy duchowny doby zwycięskiej kontrreformacji, który był aktywny w życiu politycznym i kościelnym swoich czasów. Kolejno był sekretarzem kanclerza Jerzego Ossolińskiego, sekretarzem a potem regensem kancelarii większej królewskiej Władysława IV i Jana Kazimierza, kanonikiem płockim, gnieźnieńskim,  opatem komendatoryjnym benedyktynów w Płocku, kanonikiem i prepozytem kapituły warmińskiej, wreszcie biskupem ordynariuszem diecezji kijowskiej, senatorem Rzeczpospolitej. Był to zatem człowiek, który na swej drodze życiowej, jak na stosunkowo skromne pochodzenie, osiągnął wiele. Osobiście znany był czterem królom polskim i cieszył się ich zaufaniem. Co szczególnie intryguje - wieku 65 lat zrezygnował ze wszystkich godności i beneficjów, przywdział habit zakonny jezuitów i ostatnie 12 lat swego życia spędził w murach klasztornych w Wilnie.

Spis treści:

Wstęp  /5

I. Pochodzenie i młodość  /11

Rodzina 11

Studia  /16

Początki kariery świeckiej na dworze królewskim  /17

II. Beneficja kościelne  /23

Kanonia płocka (1647)  /24

Koadiutoria kustosza gnieźnieńskiego Jana Gembickiego (1648) i rzeczywisty kustosz gnieźnieński (1658)  /27

Opat komendatoryjny benedyktynów płockich (1649)  /29

Kanonia i prepozytura w kapitule warmińskiej (1650, 1652)  /34

III. W przededniu i w czasie drugiej wojny szwedzkiej  /40

Starania na dworze królewskim o uwolnienie Warmii od obciążeń na rzecz wojska (1652-1654)  /42

W latach "potopu" szwedzkiego  /54

IV. Biskup ordynariusz diecezji kijowskiej  /70

Diecezja kijowska w połowie XVII wieku  /70

Próby objęcia przez Tomasza Ujejskiego diecezji kijowskiej  /73

Biskup sufragan diecezji kijowskiego - Stanisław Giannotti  /78

V. Senator Rzeczypospolitej  /86

Udział w sejmach koronnych  /87

Misje o króla i senatu do skonfederowanych wojsk koronnych -tzw. Związku Święconego (Nexus Sacer) w 1662 r.  /112

VI. Ujejski w warmińskim Kolegium Kanonickim swoich czasów  /123

Skład osobowy kapituły w czasach Ujejskiego (1650-1677)  /124

Sekretarze kapituły  /133

Kuria i dwór Ujejskiego  /136

Rezydencja Ujejskiego przy katedrze i jego aktywność  /142

Konflikt ze szlachcicem warmińskim Nenchenem o uprawnienia sądowe /145

Starania o sprzedaż dóbr Księżno i Wągsty  /150

Zawirowania wokół braci Filipa i Piotra Phelippes  /153

VII. Współpraca z ordynariuszami warmińskimi  /164

Relacje Ujejskiego z Wacławem Leszczyńskim (1650-1658)  /164

Administrator biskupstwa w czasie wakansu stolicy biskupiej (od 1 IV 1659 do 6 I 1660)/174

Współpraca Ujejskiego z Janem Stefanem Wydżgą (1659-1677)  /186

VIII. Misje zlecone Ujejskiemu przez Stolicę Apostolską  /201

Sprawa polemisty antyjezuickiego Jana Markiewicza /201

Administrator apostolski klasztoru norbertanek w Żukowie/218

Rozjemca konfliktowej sprawy w Kościele unickim /221

IX. Rezygnacja z urzędów i beneficjów, wstąpienie do zakonu jezuitów /224

Starania w Kurii Rzymskiej o zwolnienie z urzędu biskupa kijowskiego /224

Rezygnacja z opactwa płockiego /229

Rezygnacja z prepozytury i kanonii warmińskiej /230

Rezygnacja z kustodii gnieźnieńskiej /232

Ostatnie lata u jezuitów w Wilnie (1677-16890  /233

Podsumowanie  /250

Wykaz skrótów /261

Bibliografia  /262

Indeks /272

Dodatek źródłowy /283